Na de grootschalige invasie van Oekraïne was de mantra in het Westen dat Vladimir Poetin het militaire bondgenootschap alleen maar sterker en hechter had gemaakt. De snelle toetreding van Zweden en Finland was daarvan het beste bewijs. In plaats van minder kreeg de Russische president meer Navo aan zijn grenzen. Drie jaar later, met de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis, heeft het westerse zelfvertrouwen een flinke knauw gekregen. De Europese bondgenoten vragen zich af of ze de grote broer aan de andere kant van de oceaan nog onvoorwaardelijk kunnen vertrouwen. Zullen de VS Europa te hulp schieten als Rusland een Navo-lid aan de oostflank aanvalt?

Over die vraag schreef de Duitse defensiespecialist en hoogleraar internationale politiek, Carlo Masala, het essay Als Rusland wint. Masala schetst een mogelijk scenario voor de nabije toekomst. De kracht van het boekje is dat alles wat hij opschrijft griezelig realistisch én brandend actueel is.

Het is de vroege ochtend van 27 maart 2028 als de inwoners van de Estse grensstad Narva opgeschrikt worden door explosies. Enkele uren later hebben twee Russische brigades de stad, waar bijna 90 procent van de inwoners Russisch spreekt, ingenomen. Hetzelfde gebeurt met Hiiumaa, het strategisch belangrijke eiland voor de Estse kust. Daardoor kunnen de Russen de Baltische staten via een zeeblokkade grotendeels isoleren.

De aanval zou voor het Navo-bondgenootschap meer dan reden genoeg moeten zijn om artikel 5 te activeren. Een aanval op een lidstaat is een aanval op allemaal, dus alle leden zouden de Esten te hulp moeten komen. Toch? Wie wel eens met beleidsmensen in de Baltische landen spreekt, weet dat niet iedereen daar even gerust op is. Zeker met Trump in het Witte Huis. In het scenario dat Masala schetst, worden de VS niet eens geleid door Trump: de zittende president en zijn ploeg doen vooral denken aan Joe Biden en diens regering. Wanneer de aanval begint, roept die president meteen de bondgenoten bij elkaar. Maar dan komen de twijfels ... Na alle argumenten tegen elkaar afgewogen te hebben, beslist hij dat de inname van Narva niet zwaar genoeg weegt om een Derde Wereldoorlog te riskeren. De conclusie van de secretaris-generaal van de Navo is kort, maar alleszeggend. “Vandaag was voor het bondgenootschap een zwarte dag”, zegt hij aan de verzamelde pers.

In het Westen zijn we eraan gewend geraakt te denken dat “aan het eind alles goed zal komen”, schrijft Masala. Maar wat als dat nu eens niet het geval is? “Wat in Oekraïne op het spel staat, dringt pas goed tot je door als je nadenkt over wat kan gebeuren als het niet goed afloopt.”

Masala begint zijn gedachte-experiment trouwens in 2025 met een vredesbestand in Oekraïne. Dat is in het nadeel van Oekraïne uitgedraaid, maar omdat de wapens zwijgen, is Europa al tevreden. Iedereen gaat ervan uit dat het gevaar op een grote oorlog met Rusland geweken is. Het wordt nog beter als president Poetin besluit zich terug te trekken. Zijn opvolger blijkt zowaar verzoenende taal te spreken, maar achter de schermen dokteren de haviken een plan uit.

Masala maakt heel aannemelijk dat Rusland geen grootschalige oorlog tegen de Navo moet beginnen om te tonen dat het bondgenootschap een reus op lemen voeten is. Volgens hem overbluft Rusland het Westen als sinds 2008, toen het Georgië binnenviel. In 2014 volgde de Krim. Jarenlang bleef Europa blind voor het feit dat het Rusland om meer ging dan “regionaal comfort”. Wat er echt op het spel staat, is vele malen belangrijker. “In de kern is het een conflict over de wereldorde. Uiteindelijk gaat het om niets minder dan om de verdediging van de democratische regeringsvorm, of pathetisch gezegd, om heel de wijze waarop wij leven en willen leven.”

Op 28 maart 2028, een dag na de Russische inname van de Estse stad Narva, waar veel Russischtaligen wonen, komt de Navo in spoed bijeen in Brussel.

De Estse president heeft gevraagd om onmiddellijke activering van het belangrijkste artikel van het Navo-verdrag, artikel 5, waarin staat dat een aanval op één lidstaat een aanval op alle lidstaten is.

De sfeer is gespannen. De Verenigde Staten blijken begrip te hebben voor de Russische behoefte aan meer regionaal comfort. De Franse president, afkomstig uit het Rassemblement National, in 2027 nipt gekozen, heeft ook begrip. Die stelt dat Rusland weliswaar het internationale recht heeft geschonden, 'maar niet in een mate die het zou rechtvaardigen met al onze militaire macht op te treden'.

De secretaris-generaal van de Navo ziet geen andere optie dan de Estse president te vragen zijn verzoek in te trekken en de vergadering te sluiten.

De Duitse hoogleraar internationale politiek Carlo Masala (1968) serveert ook fragmenten uit de toespraak van de Russische president op 29 maart 2028: 'Sinds 2014 hebben we gevochten tegen de krachten die Rusland klein wilden houden, die wilden voorkomen dat we de plaats die ons in de wereld toekomt kunnen innemen, en we hebben ze verslagen.'

Auteurs van dystopische fictie springen doorgaans flink in de tijd vooruit. George Orwell schreef 1984 in 1948. In Als Rusland wint - Een scenario maakt Carlo Masala slechts een sprongetje van drie jaar. Het scenario dat hij uitwerkt, is dat waarin Oekraïne door gebrek aan westerse steun in 2025 voor Rusland moet capituleren, al spannen westerse politici en diplomaten zich in om een voor Oekraïne buitengewoon ongunstig vredesverdrag geen capitulatie te noemen.

Dat het Duitse origineel van dit boek al weken de bestsellerlijsten aanvoert en de Frankfurter Allgemeine Zeitung de hoop uitsprak dat elke Europese politicus er een avond voor vrijmaakt, heeft te maken met het realistische karakter ervan: dit scenario zou zich binnenkort zomaar kunnen voltrekken.

Omineus is dat Masala het gros van zijn tekst schreef toen nog niet zeker was dat Trump in het Witte Huis zou terugkeren. De Amerikaanse president in zijn boek is competenter en minder pro-Russisch dan degene die er nu zit. Diens ministers en veiligheidsadviseurs komen verlicht over vergeleken bij degenen die inmiddels in functie zijn.

Als Rusland wint is in de eerste plaats een analyse van de dubbelzinnige wijze waarop Rusland zijn revanchisme verpakt. Westerse politici en diplomaten worden gevoed met informatie die velen niet herkennen als desinformatie.

Eerst voeren Russische diplomaten voor de agressie op Ests grondgebied de zogenaamd slechte behandeling van de Russischtaligen aan: 'Wij hebben niemands territoriale integriteit geschonden, wij beschermen alleen onze landgenoten tegen vervolging en onderdrukking.'

Zo ging het ook toen Poetin in 2014 de Krim innam en een oorlog begon in het oosten van Oekraïne. In het kielzog van dat discours volgt het inzicht dat 'de onafhankelijkheid van de Baltische staten gekunsteld is, en dat die historisch gezien bij Rusland horen'. Net als Oekraïne.

De Russische diplomaat die op de dag van de invasie van Narva, 27 maart 2028, in het Witte Huis acte de présence geeft, zegt het zo: 'Mijn land heeft een geschiedenis, een grote geschiedenis, en moest de afgelopen 35 jaar meemaken hoe het van steeds meer van zijn kerngebied werd beroofd.'

Dat de Europese landen in deze situatie zijn beland, stelt Masala in zijn slotbeschouwing, heeft bovenal te maken met een onwil om de eigen intellectuele comfortzone te verlaten en een onvermogen de wereld te bezien vanuit niet-Europese optiek. Eerst was er de misvatting 'dat Poetin uiteindelijk net als zijn democratische tegenspelers in diplomatieke oplossingen was geïnteresseerd'.

Toen Rusland geweld begon te gebruiken, eerst in Georgië in 2008, daarna in Oekraïne in 2014, was er de blindheid voor het feit dat het Rusland om meer ging dan 'regionaal comfort'. Masala: 'In de kern is het een conflict over de wereldorde (...). Democratische samenlevingen worden bedreigd door hybride oorlogvoering en uiteindelijk gaat het om niets minder dan om de verdediging van de democratische regeringsvorm, of pathetisch gezegd, om heel de wijze waarop wij leven en willen leven.'

Als de Europese landen toestaan dat Oekraïne door Poetin en Trump wordt gedwongen een als vredesverdrag verpakte capitulatie te tekenen, is het en passant gedaan met de Navo, maakt Masala meer dan aannemelijk.

Zijn dystopie in één zin samenvattend: 'Het steeds weer aangevoerde argument dat het grote verschil tussen Oekraïne en de Baltische staten hun Navo-lidmaatschap is en dus de belofte van bescherming via artikel 5, stelt weinig voor.'