Als je strakjes van vakantie terugkeert, krijg je vast de vraag hoe het op reis was. “Zo gelukkig als Odysseus begin je te vertellen, maar niet zo overtuigend als je had gedacht, en binnen de kortste keren dringt het tot je door dat je odyssee je gesprekspartner niet interesseert en dat de vraag alleen uit beleefdheid werd gesteld”, merkt Amélie Nothomb op in haar nieuwe boek. Zo vol als je bent over je ervaringen, zo bleek is vaak het verhaal ervan.

Dat geldt helaas ook voor haar reisverslag De onmogelijke terugkeer . Daarin bezoekt ze na twintig jaar voor het eerst opnieuw Japan. Dat is het land waar ze geboren werd en haar jeugd doorbracht, waar ze na haar studies in België aan de slag ging als tolk (waarover ze de hilarische roman Met angst en beven schreef) en waar ze bijna trouwde (waarover De verloofde van Sado gaat).

Een vriendin die een reisje naar het land van de rijzende zon gewonnen heeft, vraagt haar als ervaringsdeskundige mee. Aanvankelijk probeert Nothomb daaronder uit te komen, maar eens in Japan raakt ze opnieuw helemaal vervuld van het land. Alles is er overweldigend mooi, ontzettend lekker, ­geweldig efficiënt. Het wordt een nostalgietrip vanjewelste, en aan het einde van de reis overheerst de spijt over het hernieuwde afscheid van het land, de zoveelste uitdrijving uit het paradijs.

Zelfanalyse

Dat zet wat pseudodiepzinnige mijmeringen in gang. Over de onzekerheid waaraan ze lijdt en die ze terugvoert op een puberruzie met haar vader in Tokio waarin hij haar toebeet: “Jij bent net als ik, je bent niets.” Die verwensing blijkt de motor van haar schrijverschap. Over de wel heel tijdelijke positieve effecten van reizen: “Je voelt je innerlijk rijker en je denkt dat de metamorfose zichtbaar is. (…) En dan begint het gewone leven weer.” En aan de hand van een misinterpretatie van Friedrich Nietzsches concept 'eeuwige terugkeer' over het onvermogen om op de plaats te zijn waarnaar je het meest verlangt.

Nothomb lijkt de fictie verlaten te hebben voor freudiaanse zelfanalyse. Na de ontroerende biografie van haar vader ( Bloedlijn ) en het geniale schrijverszelfportret Psychopompos is De onmogelijke terugkeer opnieuw een autobiografisch onderzoek. Deze keer probeert Nothomb de haat-liefdeverhouding tot haar geboorteland te doorgronden.

Dat doet ze met een ondragelijke dweperigheid, maar vooral met een ernst die we niet van haar gewoon zijn. De enigszins karikaturale karakterschets van de vriendin en wat voorbeelden van Japanse rigiditeit (bleke echo's van straffe kritiek op de absurditeiten in de Japanse omgangsvormen uit Met angst en beven ) leveren nog een glimlach op. Verder is dit toch vooral een saai relaas van iemands vakantie met een sausje psychologie van de koude grond. Als fan lees je dit alleen uit beleefdheid.

AMÉLIE NOTHOMBDe onmogelijke terugkeer Vertaald door Marijke Arijs. Tzara, 112 blz., € 23,99. Oorspr. titel: 'L'impossible retour'

Een biografische roman over reizen, herinneringen en vriendschap. Amélie Nothomb beschrijft haar reis naar Japan in mei 2023 met vriendin en fotografe Pep Beni. Ze heeft er meerdere jaren gewoond. Dit is haar eerste bezoek in tijden. Ze wordt geconfronteerd met warme en ongemakkelijke herinneringen aan haar jeugd en werk in Japan. De nagedachtenis aan haar overleden vader speelt een belangrijke rol. De reis is een zoektocht naar het verleden en een reflectie op haar band met Japan, een land dat ze liefheeft maar waarvan de liefde onbeantwoord lijkt. In lichtvoetige stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Amélie Nothomb (Kobe, 1967) is een wereldberoemde Waalse roman-, en scenarioschrijver — en schrijver van korte verhalen. Ze schreef vele boeken. Haar werk wordt in meer dan dertig landen uitgegeven en won meerdere literaire prijzen, zoals de Grand prix Jean-Giono, de Jean Giono Jury award en de Prix Alain-Fournier. Met ‘Bloedlijn’ won ze de Prix Renaudot.